Donald Trump’ın 2024 başkanlık seçimlerini kazanarak 47. ABD Başkanı olmasının ardından, dünya sahnesinde karşılaşacağı zorluklar ile başa çıkabilmek nasıl bir yaklaşım sergileyeceği merak konusu oldu. Trump, 2021’de vazifesi devrederken, geride bıraktığı dünya ile bugün karşılaşılan dünya çok farklı bir noktaya geldi.
Küresel sıkıntılar; Rusya’nın Ukrayna ile savaşı üçüncü yılına gerçek ilerlerken, Orta Doğu’daki kaos, İsrail’in Hamas, Hizbullah ve İran ile olan çatışmalarıyla derinleşti. Birebir vakitte, Amerika’nın Çin ile olan büyük güç gayreti ile en gergin devrini yaşadı.
Trump’ın bu son derece karmaşık meselelere nasıl bir yaklaşım sergileyeceği merakla beklenirken, tavrıyla dünya genelindeki gelişmelerin nasıl şekilleneceğini de belirleyecek üzere görünüyor.
AVRUPA
Rusya ve Ukrayna ortasındaki savaş başlamasının ardından ABD Başkanı Donald Trump, Rusya-Ukrayna savaşının başlamamış olacağını ve şayet tekrar lider seçilirse çatışmayı apansız durdurabileceğini belirtti. Fakat bu tezleri destekleyecek somut bir plan açıklamaktan kaçındı. Wall Street Journal’ın, Trump’a yakın üç kaynağa dayandırdığı haberine nazaran, Trump, Kiev’e NATO üyeliğini engelleme teklifini kıymetlendirdi.
Wall Street Journal’in haberine nazaran Trump’ın planında, Ukrayna’nın NATO üyeliği en az 20 yıl boyunca ertelenecek ve bunun karşılığında Kiev’e kârlı silah muahedeleri yapılması yer aldı. Haberde, kelam konusu teklif ile Ukrayna’nın doğusundaki yüzde 20’lik bir bölgenin savaşın dondurulması emeliyle tampon bölge olarak kullanılması düşündüldü. Tampon bölgenin ise askerden arındırılması planlandı.
Ancak, kelam konusu tampon bölgenin nasıl denetleneceği, kim tarafından yönetileceği ve bu süreçte ABD askerlerinin yer alıp almayacağına dair kesin bir bilgi belirtilmedi. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski, topraklarının Rusya’ya bırakılmasına karşı çıkarak, “Putin’e rastgele bir taviz vermek, Ukrayna için kabul edilemez ve Avrupa için intihar olur” formunda sert bir açıklama yaptı.
İngiltere, Fransa ve Almanya, Ukrayna’ya ne olursa olsun dayanak vereceklerini duyururken Kiev idaresi de Rusya’ya toprak odunu verilmesini reddetti.
Analistler, Washington’un Avrupa ile olan ilgilerini önemli halde zayıflatacağı ve NATO’nun meşruiyetini sorgulamasına yol açabileceğini belirtti.
Donald Trump’ın yine başkanlık koltuğuna oturması, Avrupa Birliği (AB) için yalnızca Ukrayna ve NATO değil, tıpkı vakitte ticaret ve ekonomik alakalarda de telaşlara yol açtı.
Trump’ın iktidara gelmesiyle, finans ve sanayi kesimlerinde Biden idaresinin uyguladığı düzenlemelerin gevşetilmesi, bankacılık ve kripto para piyasalarında deregülasyon ile vergi indirimleri beklenildiği bildirildi.
Trump bir evvelki devrinde, AB’den gelen çelik ve alüminyuma gümrük vergisi koymuş, bu da Avrupalı ülkelerin ABD eserlerine misilleme yapmasına yol açmıştı. Artık ise Trump, ABD’ye ithal edilen tüm mallara yüzde 10’luk bir gümrük vergisi getirmeyi öneriyor.
İNGİLTERE
Daily Mail’de yer alan habere nazaran, Donald Trump’ın yine lider seçilmesinin akabinde, ABD’li üst seviye bir analist, Trump’ın İngiltere Başbakanı Keir Starmer’ı “hafif solcu” olarak göreceğini ve ona güvenmeyeceğini söyledi.
Trump’ın Starmer’ı müzakere konusunda bir “acemi” olarak değerlendireceğini belirten analist, Starmer, Eylül ayında New York’ta Trump ile ortayı düzeltmeye çalışmasına karşın Trump’ın Starmer ile kıymetli tansiyonlar yaşanacağını öngördüğünü belirtti.
ABD seçimleri sırasında birçok İşçi Partisi aktivistinin Demokrat aday Kamala Harris’e yardım etmek maksadıyla ABD’ye uçmasının ardından, İşçi Partisi başkanı Keir Starmer, Trump tarafından hayli soğuk karşılandı.
ÇİN
Donald Trump’ın tekrar başkanlık koltuğuna oturması, ABD ile Çin ortasındaki rekabetin daha da şiddetleneceği bir devri işaret eti. Trump, Amerika’nın Çin tarafından üretilen ve ihraç edilen eserlere olan bağımlılığını kıymetli ölçüde azaltma niyetini açıkça söz etti.
Trump’ın planları ortasında, Çin’den gelen elektronik, çelik ve ilaç üzere muhakkak eserlere yüksek gümrük vergileri getirerek ithalatını evreli olarak durdurma yer aldı. Trump ayrıyeten, Çinli şirketlerin Amerikan gayrimenkullerini satın almasını ve güç ile teknoloji altyapısına yatırım yapmalarını engellemeyi hedefledi.
Çin Dışişleri Bakanlığı, Trump’ın başkanlık zaferine verdiği karşılıkta, ABD ile münasebetlerin karşılıklı hürmete ve “kazan-kazan işbirliğine” dayalı olarak ele alınacağını belirterek diplomatik bir açıklama yaptı.
TAYVAN
2024 yılında yeni önder olarak misyona başlayan Lai Ching-in, egemenlik yanlısı telaffuzlarıyla Pekin’i tekraren kızdırdı. Çin ve Tayvan ortasındaki gerginlik, Pasifik’teki tansiyonun sık sık yükselmesine sebep oldu.
Trump’ın, Tayvan’ın gelişmiş yarı iletken sanayisinin işlerini Amerika’dan uzaklaştırmasından şikayet ederek Tayvan’ın savunma masraflarını karşılamak için ABD’ye ödeme yapması gerektiğini belirtti.
Tayvan, Çin’in son devirde artan saldırgan tavrı karşısında Donald Trump’ın ‘koruma’ parası talebini ciddiye aldığını gösterme gereksinimi hissedebilir.
KUZEY KORE
İkinci devrindeki Trump’ın Asya’da karşılacağı en büyük zorluklarından biri Kuzey Kore ile bağlar olacak.
2018’de Singapur’daki tepede Kim Jong Un ile yüz yüze gelen Trump, Kuzey Kore başkanıyla görüşen ilk ABD başkanı olarak tarihe geçmişti. Bu tepe, Washington’un Kuzey Kore’yi yasal bir devlet olarak tanıdığı bir dönüm noktası olmuş, ikili ilgilerde dramatik bir değişime yol açmıştı.
Ancak 2019’daki görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanmasının akabinde Kim, nükleer testler konusundaki moratoryumu kaldırarak silahlanma ve nükleer genişleme kampanyasına sürat verdi. Son olarak, Putin ile yeni bir savunma mutabakatı imzalayan Kim, Rusya ile münasebetlerini güçlendirdi ve Ukrayna’daki çatışmada Kuzey Koreli askerlerin yer alması, ABD’nin Kuzey Kore’ye yönelik yaklaşımını daha da karmaşık hale getirdi.
ORTA DOĞU
Trump, Orta Doğu’daki savaşları sonlandırma kelamı vermiş olsa da, İsrail’in Gazze’deki Hamas ve öteki Filistinli kümelerle, Lübnan’da Hizbullah ile sürdürdüğü çatışmalar ile İran’la gerilen bağlar, bu söylemi birçok cephede sınayacak.
Trump’ın İran’a karşı daha sert bir tavır benimsemesini bekleyen analistler, Lakin, Trump’ın İsrail’in Gazze ve Lübnan’daki askeri taarruzlarına devam etmesine müsaade verip vermeyeceği ya da Netanyahu’yu çatışmayı süratle sona erdirmeye zorlayıp zorlamayacağı konusunda görüş ayrılıkları yaşadı.
Trump, başkanlığının birinci periyodunda, İran’a karşı sert bir yaklaşım sergileyerek, Tahran’ın nükleer faaliyetlerini kısıtlamak için tasarlanan JCPOA nükleer mutabakatından ABD’yi geri çekti ve İran’ın iktisadını gaye alan ağır yaptırımlar uygulamaya başladı.
Analistler, Trump’ın ikinci periyodunda de yaklaşımının yumuşamayacağını belirtse de, yeni Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın, daha ölçülü bir hal takınacağı değerlendirmesinde bulundu.
Pezeşkiyan, yaptırımların hafifletilmesi karşılığında Batı ile yine bağlantı kurma ve işbirliği yapma sinyalleri verirken, Trump idaresinin İran’a daha istikrarlı bir yaklaşım sunabileceği tarafında kimi umutlar doğdu.
Ancak, Pezeşkiyan’ın Trump ile ne kadar yakın bir bağlantı kurabileceği, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in tesiriyle şekillenecek.
LATİN AMERİKA
Trump, başkanlık kampanyasında “güney hududunu teminat altına alma” ve yasadışı göçmenleri hudut dışı etme vaatleriyle dikkat çekmişti. Demokratların, Trump’ı ırkçı olarak nitelendirme uğraşlarına karşın Trump, Latin Amerika kökenli oyların yüzde 46’sını alarak büyük bir muvaffakiyete imza attı ve ve göçle çabayı öncelik sırasının en üstüne koyacağına dair sinyaller verdi.
Trump, Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva’nın ABD tersi telaffuzlarına karşın Latin Amerika’da diğer müttefikler edinebilir.
Meksika’nın yeni başkanı Claudia Sheinbaum, sınır güvenliğini artırma ve yasadışı göçü azaltma istikametinde daha sert adımlar atması beklenen Trump idaresiyle işbirliği yapmak zorunda kalabilir. Arjantin lideri Javier Milei ise, ülkesindeki enflasyonu denetim altına alabilmek için Trump ile yakın temas sağlayamaya çalışabilir.